Onze eerste blog post onze blog over zero waste legde de theorie en de noodzaak ervan uit... Nog niet gelezen? Nu is een goed moment om een kijkje te nemen!

Laten we nu praktisch aan de slag gaan. Waar kan je je zero waste boodschappen doen? Of anders gezegd: hoe kun je afvalvrij winkelen? Wat heb je daar precies voor nodig? En waar moet je goed op letten?

Simpel gezegd zal ik proberen je te laten zien dat het mogelijk is om je boodschappen op een ecologische, duurzame en vooral afvalvrije manier te doen! 

En wat de aankoop betreft van meer occasionele producten zoals kleding, meubels, enz.. dat zal in een volgende blog uitgebreid aan bod komen.

De tips die we hieronder zullen uiteenzetten, zijn vooral bedoeld om de hoeveelheid afval die veroorzaakt wordt door de gemiddelde winkelbeurt drastisch te helpen verminderen. Denk bijvoorbeeld aan de bergen wegwerpverpakkingen die, iedere week opnieuw, na je boodschappen rechtstreeks in je vuilbak belanden. Want hoewel die verspilling onoverkomelijk lijkt, kan ze gemakkelijk vermeden worden.

Je kunt op veel plaatsen afvalvrij winkelen.  Zo kun je bijvoorbeeld simpelweg met je eigen herbruikbare zakken, fruitnetten en voedselhouders naar de winkel gaan, naar gespecialiseerde groothandelaren, naar de lokale markt, naar de boerderij.. of je kunt ervoor kiezen om je zero waste boodschappen online doen.

Zero waste winkelen op het internet

Afvalvrij winkelen op het internet
De mogelijkheid om online je aankopen te doen kan misschien verrassend lijken, maar het heeft veel voordelen. Zo bespaart het je véél tijd, stelt het je in staat om te winkelen op elk moment van de dag of nacht, helpt het je beter in te schatten welke bokalen en voedselhouders bijgevuld moeten worden, om zo onnodige aankopen te vermijden, en bovendien kun je ook nog eens uitgebreid de tijd nemen om de productinformatie vanuit je sofa te lezen en de prijzen te vergelijken. Het is daarenboven een goede manier om tijdrovende heen-en-weer ritten te vermijden, want je boodschappen worden simpelweg bij je thuis geleverd, of je kunt ze in het dichtstbijzijnde afhaalpunt ophalen. Het klinkt als magie, maar dat is het allerminst.

Even terzijde: vaak wordt de koolstofimpact van online winkelen fel bekritiseerd, maar in werkelijkheid is die helemaal niet zo negatief als sommigen zouden willen doen uitschijnen.. Maar daar komen we in een andere blog nog uitgebreid op terug.

Sinds kort is het mogelijk om online te kopen in retourverpakkingen.  Deze vorm van aankoop is bijvoorbeeld mogelijk op de website van kissplanet.shop. Op die manier wordt alleen de inhoud van de retouremballage meegeteld, en volledige terugbetaling van de statiegeldkosten.  Nog een stap in de richting van absoluut zero waste, waarbij het statiegeldsysteem de beste oplossing voor de toekomst is, net na "refuse" en vóór "recycle".

Afvalvrij winkelen in mijn supermarkt

Steeds meer supermarkten bieden bulkproducten aan, wat een goed idee kan zijn om uw overgang naar zero waste te beginnen en nieuwe gewoonten te ontwikkelen. Het is waar dat transparantie bij deze bedrijven ontbreekt; het greenwashing van sommige merken zal in een volgende blog worden toegelicht. 

Sommige ketens bieden interessante prijzen voor kleine budgetten. Bovendien is het gemakkelijk om in de groenten- en fruitafdeling bulkzakken te gebruiken voor een groot deel van de producten, maar die zijn jammer genoeg niet biologisch, omdat de biologische producten apart verpakt worden om besmetting door niet-biologische producten te voorkomen..  Daarnaast is het gebruik van voedselhouders toegestaan in de verschillende "versafdelingen" (vis, delicatessen, slagerij, enz.).  

Je kunt natuurlijk ook in een biologische winkel je aankopen gaan doen. Steeds meer winkelketens bieden namelijk biologisch voedsel aan, en in de meeste daarvan zijn bulkzakken toegestaan, of is het zelfs aanbevolen om je eigen verpakkingen mee te nemen.  Het betreft natuurlijk wel biologische producten, en dus ligt het benodigde budget er wel wat hoger. Met uitzondering van Bioplanet (in België), bieden al deze ketens een combinatie van bulk en verpakte goederen aan.

Boodschappen doen in bulkwinkels

Winkels die uitsluitend bulkproducten aanbieden, komen steeds meer op, en er naartoe gaan is een plezier als je tijd over hebt...

Andere alternatieven

Op de markt kunt u alle verse producten vinden en uw container is altijd welkom.  U zult er niet alle droge producten vinden, maar regionale producten zijn vaak wel aanwezig.

Daarnaast heb je ook boerderijen, zoals La Ruche qui dit oui, die je de mogelijkheid bieden om er lokale producten en groentemandjes te kopen. 

Op sommige boerderijen kun je zelfs je eigen groenten en fruit plukken, wat bijzonder aangenaam kan zijn in het gezelschap van je kinderen, dus aarzel zeker niet om hier verder informatie over te winnen, en neem bv. alvast eens een kijkje tussen de zoekertjes en aanbiedingen van je lokale kranten en tijdschriften.

Mocht je dat verkiezen, kun je deze verschillende mogelijkheden natuurlijk ook naar believen combineren, om zo wat variatie te brengen in je eet- en winkelgewoonten.

In tegenstelling tot het gemakzuchtige winkelen met wegwerpverpakkingen, is er bij zero-waste winkelen enige voorbereiding, organisatie en logistiek nodig voordat je aan het avontuur kunt beginnen. 

Wanneer je je aankopen in bulk doet, komt het er eigenlijk vooral op neer dat je je tijd anders moet indelen..

Meer tijd

Eenmaal in de winkel van uw keuze, besteedt u tijd aan het teren van uw potten en zakken, vult u ze zelf en is de tijd aan de kassa aanzienlijk langer.  

Bij thuiskomst is het bovendien soms ook nog eens nodig om je zakken te legen in aparte houders voor een deel van je bulkboodschappen (je kunt de groenten en vruchten natuurlijk ook gewoon in de zakken laten, als dat gemakkelijker voor je is).

Ook moeten de bulkzakken regelmatig gewassen en gestreken worden. Daarom kan het handig zijn om bepaalde zakjes te hergebruiken voor een welbepaalde inhoud, zodat je ze niet telkens opnieuw moet wassen (aparte zakjes voor aardappelen, uien, aparte zakjes voor pasta, rijst, aparte zakjes voor snacks enz).

Tijdsbesparing
Om tijd te besparen worden de reeds gevulde potten in de winkel direct op de schappen en in de kasten gezet. Potten die door de kaasboer, slager of visboer zijn gevuld, worden rechtstreeks in de koelkast of de vriezer bewaard. 

Wanneer je thuiskomt hoef je dus ook niets meer uit te pakken, en je hoeft geen enkele wegwerpverpakking te sorteren en weg te gooien. Het eerste merkbare voordeel is dus simpelweg een efficiënter beheer van je voedselvoorraad (alles is in één oogopslag zichtbaar in je potten en andere houders).

En het mag dan een detail lijken, maar voortaan hoef je ook niet meer elke week je vuilnis buiten te zetten. Bulkaankopen doen bespaart je dus ook nog een vervelende en tijdrovende taak.

Deze aanpak vereist natuurlijk wel een verandering van methode en gewoonten, dat is waar. Je moet er dus niet onvoorbereid invliegen, een 'proefrit' met enkele fruitnetten en voedselhouders tijdens je eerstvolgende winkelbeurt is zeker geen slecht idee, en kan je wat meer vertrouwen opleveren voor het vervolg.

Sprekend vanuit mijn persoonlijke ervaring, kan ik iedereen alvast verzekeren dat het mij veel voldoening oplevert om mijn aankopen in bulk te doen, omdat ik de indruk heb dat ik het juiste doe. En na enige tijd wordt het natuurlijk ook een gewoonte, en verlies je dus minder tijd tijdens je aankopen. En - last but not least - moet ik ook toegeven dat ik door in bulk mijn aankopen te doen al heel wat geld heb bespaard doordat ik efficiënter aankopen doe, en bovendien voorkom ik ook gemakkelijker onnodige verspilling.

Eigenlijk is er geen echte voorbereiding vereist als je afvalvrij je aankopen wilt doen, maar er zijn wel een aantal voorschriften die je op weg kunnen helpen om 100% zero-waste te winkelen.

Hier zijn drie essentiële tips om uw zero waste boodschappen voor te bereiden:

1) Maak ondertussen een lijst van wat er wordt geleegd, dat helpt bij het bepalen hoeveel zakken en containers er nodig zijn voor de boodschappen. 

2) Stel iedere week een lijst van menu's op, en noteer de ingrediënten die nodig zijn voor de geplande recepten. Zo vermijd je verspilling beter, koop je alleen de hoeveelheden die je nodig hebt, vermijd je impulsieve aankopen, vergeet je niets, en leg je geen onnodige voorraad aan.

Als je de tijd neemt om een lijst van menu's op te stellen die je zelf zult koken, voorkom je ook beter dat je kant-en-klare of reeds verwerkte producten koopt die vaak (over)verpakt zijn. Zelf koken is niet alleen goed voor het milieu, het is ook nog eens goed voor je smaakpapillen en voor je gezondheid!  

3) Optimaliseer je ritten. Hou dus rekening met de onnodige opeenvolging van heen-en-weerritten, vermijd ritten voor één product, en kies het beste tijdstip om naar de winkel te gaan. Indien ik bijvoorbeeld de kruidenier, de visboer en de bakker een bezoekje moet brengen, eindig ik liever bij de visboer, om zo de kans op onverse vis te verminderen wanneer ik terug thuis kom 😉.

Om te beginnen heb je een degelijke herbruikbare tas nodig, en bij voorkeur een of andere tas die je al in huis hebt. Heb je nog geen stevige herbruikbare tas? Kies dan voor een verstevigde draagtas met harde bodem - liefst gemaakt uit een sterke, duurzame stof in plaats van plastic. Een goede optie is bijvoorbeeld een brede, hoge rieten mand, of een trolley (die komt weer in de mode en breekt je rug niet). Harde bodems zijn vooral handig voor het dragen van potten, die zo gemakkelijk rechtop kunnen blijven staan.

Neem vervolgens enkele stoffen zakken van verschillende grootte, waarin je bijvoorbeeld losse groenten of brood kunt steken. Je kunt dergelijke zakken gemakkelijk in de winkel vinden, of je kunt ze evengoed zelf maken - het is een koud kunstje, zelfs voor beginnende naai(st)ers! (oude kussenslopen zijn bv zeer gemakkelijk om vormen tot bulkzakjes).

Neem tenslotte ook een paar potten, een of meer eierdoosjes, en enkele glazen flessen mee, afhankelijk van je boodschappenlijst (olie, melk, azijn..).

De meeste hogergenoemde benodigdheden kun je dus gemakkelijk (thuis) vinden. Vergeet ook niet dat je eigen kelder of zolder vaak vergeten schatten verbergt! Verder kan het ook handig zijn om gebruikte potten en bokalen te houden om ze te hergebruiken. Maar probeer vooral te gebruiken wat je al hebt, zoals die stoffige Tupperware-dozen die je al zo lang uit het oog verloren bent. Met wat oefening wordt het bovendien steeds gemakkelijker om de juiste bokalen, potten en zakken te gebruiken voor je aankopen. Kortom: slim en creatief te werk gaan is onmisbaar voor een geslaagde overgang naar een zero waste levensstijl!

Zero waste draait hoofdzakelijk om het vermijden van wegwerpverpakkingen, maar het is ook van groot belang na te denken over waar je voedsel vandaan komt, en je de vraag te stellen hoe en door wie het gemaakt wordt, enz. Een product zonder verpakking kopen dat 5.000 km heeft afgelegd alvorens in je winkel te belanden, bijvoorbeeld, is misschien niet de meest doordachte keuze. 

Het is niet altijd gemakkelijk om consequent de voorkeur te geven aan lokale en seizoensgebonden producten, maar het is zeker het proberen waard, want het stelt je ertoe in staat om geleidelijk aan kennis te maken met minder bekende producten. Daarom kan het dus een goed idee zijn om naar een boerderij in je buurt te gaan om er groentenmandjes te kopen, bijvoorbeeld, of je kan naar de lokale markt gaan om er kennis te maken met plaatselijke producenten. En in het voorjaar, wanneer het weer mooier wordt, denk dan twee keer na alvorens aardbeien uit Spanje te kopen... Want wij zouden je eerder aanraden om nog een beetje te wachten, want de heerlijke Belgische aardbeien zijn een veel betere oplossing.  Het is simpelweg een kwestie van beter consumeren.

In bulk kopen is heel gemakkelijk wanneer je naar de lokale markt gaat.  En de "zero waste"-ervaring wordt er alleen maar beter op als je je niet laat verleiden door groenten en fruit van verre oorsprong. Durf dus de nodige tijd te nemen om te vergelijken en navraag te doen! De groenten- en fruithandelaar zullen je alvast goed op weg kunnen helpen.

Ook wanneer je je boodschappen doet in kleine plaatselijke winkels, kun je gemakkelijker aan de verleiding weerstaan om producten te kopen die niet van het seizoen zijn of die van te ver weg geïmporteerd zijn. Een bijzonder handig idee is om een kalender met de seizoensvruchtent in je keuken op te hangen en die te raadplegen wanneer je je maaltijdenlijst opstelt.

In bulkwinkels is het vrij eenvoudig, aangezien er weegschalen staan waarmee je de ingrediënten kunt afwegen. Neem dus gewoon je potten of bulkzakken, 'tarreer' ze (zodat je niet hoeft te betalen voor het gewicht van de zakken/potten) en plak het etiket op de houder. Vul vervolgens de potten of de zak, weeg ze, en plak het etiket erop. 

In andere winkels of in een gewone supermarkt vraag je best eerst met een brede glimlach of het mogelijk is om je eigen houders te vullen, en indien nodig herinner je de verkoper eraan dat de houder 'getarreerd' (d.w.z. vooraf apart gewogen) moet worden. In de overgrote meerderheid van de verswinkels (slagers, delicatessenzaken, kaasverkopers, enz.) werkt men graag mee, maar sommige verkopers blijven weigerachtig, zich verschuilend achter ongegronde 'voorschriften en instructies' - maar hierop komen we hieronder terug.

Zo moeilijk is het bij nader inzien dus niet, toch?

Jazeker, jammer genoeg is niet alles zonder verpakking verkrijgbaar: poedervormige ingrediënten zoals cacao, johannesbroodpoeder, meel, alsook confituren en smeersels kunnen namelijk moeilijk in aparte houders worden overgebracht. En ook spotgoedkope kant-en-klare pizza's uit de supermarkt zijn uiteraard niet zonder verpakking verkrijgbaar. Maar hiervan afstappen is niet zo moeilijk, want zelfgemaakte pizza's véél smakelijker! Als je het mij vraagt kun je dus alles eten wat je wilt in een 'zero waste versie', als je er maar de nodige moeite voor doet, en bovendien is het ook véél beter voor je gezondheid! 

En als een product echt niet in bulk verkrijgbaar is, of als je er heel wat kilometers voor moet afleggen, moet je gewoon steevast de voorkeur geven aan recycleerbare verpakkingen zoals karton. Het categorisch afwijzen van plastic voor eenmalig gebruik, dat er slechts toe dient onze planeet onherroepelijk te vervuilen, is de juiste houding. Een eenvoudige oplossing is om online recepten te zoeken om je droomgerechten zelf te maken: het is leuker, gezonder, en beter voor je portemonnee en onze planeet 😊.

Laten we even nadenken over de betekenis van het woord "bulk" en afspreken dat het inderdaad gaat om de "zero waste"-versie van het product: d.w.z. geen wegwerpverpakking, men gebruikt zijn eigen herbruikbare verpakking of de statiegeldverpakkingen van de winkel.  Het gaat er niet om een bulkwinkel vol te proppen met door de winkel verstrekte wegwerpzakken, ook al zijn die van papier!

In theorie wel! Steeds meer winkeliers staan ervoor open om je voedselhouders te vullen, en eigenlijk moet je het gewoon durven vragen: uiteindelijk is het een goede daad voor iedereen, en het enige risico dat je loopt is dat je een beleefde nee te horen krijgt.

Wat zegt de reglementering in België ?  Het gebeurt namelijk nog steeds dat sommige winkeliers zich verschuilen achter de pasklare zin "wij mogen niet vanwege de FAVV", of gewoonweg iets mompelen waarin het angstaanjagende "FAVV" voorkomt.  (FAVV staat trouwens voor Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen). Maar bij nader inzien lijkt dat een loos argument, en is de verkoper dus van slechte wil, of slecht geïnformeerd:

« Het FAVV is 100% voorstander van zero waste, zolang de praktijk in overeenstemming is met de wet en geen risico's inhoudt voor de consument. De levensmiddelenwetgeving heeft de consument nooit verboden zijn eigen verpakkingen mee te nemen voor de aankopen die hij in een winkel doet. Het FAVV antwoordt dus al heel lang "ja" op vragen van professionelen en consumenten die vragen of een dergelijke praktijk is toegestaan. »*

Natuurlijk zijn er voorwaarden, die eigenlijk zeer vanzelfsprekend zijn:

- De voedselhouder moet proper zijn. 

- Het moet geschikt zijn voor de verpakking van levensmiddelen (een plastic zak die men kreeg bij de aankoop van schoenen is niet geschikt, evenmin als het plastic blikje waarin het afwasmiddel zat, voor de lezers die hier nog aan mochten twijfelen..). 

- Op een voedselgeschikte verpakking staat het Europese logo met een glas en een vork.  

- Zure levensmiddelen mogen niet vervoerd worden in een aluminium houder (risico op een chemische reactie).

In Frankrijk werd op 10 februari 2020 zelfs een anti-afvalwet gestemd, die bepaalt dat "elke eindconsument kan vragen om te worden bediend in een door hem meegebrachte voedselhouder, mits deze zichtbaar proper is en aangepast is aan de aard van het gekochte product. In de winkel kan de klant informatie vinden over de regels die nageleefd moeten betreffende het schoonmaken en de geschiktheid van herbruikbare voedselhouders. Desgevallend is de consument verantwoordelijk voor de hygiëne en de geschiktheid van de recipiënt. De detailhandelaar kan de dienst weigeren als de voorgestelde container duidelijk vuil of ongeschikt is" (artikel L. 120-2 van het wetboek van consumentenrecht).

Er is dus geen enkele reden om het niet aan je winkelier te vragen!

De "Zero Waste" levensstijl is geen houding die je van de ene op de andere dag kunt aannemen. Daarom proberen we, in de vorm van blogartikelen, de informatie op te delen in verschillende thema's, om zo stap voor stap te werk te gaan, en alles praktisch en verteerbaar te houden. Ga geleidelijk te werk, en hou rekening met je motivaties en je verlangens. Als je het mij vraagt, telt elk gebaar, en is het dus beter dat duizenden mensen op een onvolmaakte manier aan zero waste doen, dan dat een handvol mensen het perfect doen. Elk gebaar telt, want bij iedere verpakking die we vermijden, verminderen we de afvalberg. Zero Waste is avontuurlijk, en bovendien kun je er veel voldoening uit putten, dus waag de sprong!

Titi de Eland