Beste lezer,
Ik zou u graag originele en volledige informatie verschaffen die net zo comfortabel overkomt als natuurlijke zeep. Daarom wil ik mijn bijdrage niet beperken tot een "copy-paste"-lapwerk van de talloze (en vaak zeer goede) artikels die al over dit onderwerp zijn geschreven. Ik beeld me in dat ik u een verhaal vertel dat terugkeert tot de mythologische en de historische oorsprong van dit verbazingwekkende mengproduct. Het zou gaan over de legendarische berg Sapo, in de Po-regio, en vervolgens, enkele eeuwen later, over de eerste echte zepen uit de Syrische Aleppo-regio die uiteindelijk Egypte en de hele Maghreb zullen veroveren. Over het prille begin van de zeep in Arabisch Spanje voordat ze tot bij onze voorouders kwam, de Galliërs en hun Germaanse verwanten die deze pasta gebruikten om hun haar en de snorren van de dappere krijgers lichter te kleuren.
Vandaag de dag maken we zeep met om het even wat. Het is niet langer zeep maar wasmiddel.
In het domein van het hygiënisch zeepgebruik bleven de zogezegd geciviliseerde Romeinen achter op de rest. Daarom zou ik het dan vooral hebben over de befaamde "savon de Marseille", genoemd naar de stad waar ze eigenlijk enkel verhandeld maar niet gemaakt werd. En dan zou ik het natuurlijk hebben over de middeleeuwen, de zo beroemde en tot de verbeelding sprekende middeleeuwen, die veel beschaafder waren dan ons ooit verteld werd. Vervolgens zou ik uitweiden over de ontwikkeling van het product onder Italiaanse kunstenaars en ambachtslieden. Het was namelijk een luxe product aan de hoven van de allerrijksten, en tegelijk een alledaags huishoudelijk product dat gebruikt werd om de netheid van het wasgoed te garanderen in een lang proces dat de moderne huisvrouw vandaag volledig vergeten is. De verscheidenheid aan toepassingen was toen al duizelingwekkend: zeep voor huishoudelijke taken, voor de schoonmaak, het onderhoud, als was- en zelfs als schoonheidsproduct. Uiteindelijk zouden we komen tot de ambachtelijke zeep van kleine familiebedrijven vóór WO1 en WO2. Maar de dwingende behoefte aan glycerine om explosieven te maken bracht een vreselijke revolutie teweeg in de productie van de zeep, en veroorzaakte haar verarming: de dag van vandaag kan iedereen een industrieel product kopen dat in toenemende mate wordt ontaard, vereenvoudigd en verminderd in kwaliteit. We maken zeep met om het even wat. Het is niet langer zeep maar wasmiddel. Het is beschikbaar in de meest onvoorstelbare vormen, zolang het maar schuimt en ons doet dromen.
"Waar ongemak heerst, is geen zeep meer"
Maar voordat de droom helemaal tot een nachtmerrie verwordt: in de glorierijke jaren 60 werd slechts 1% echte zeep verkocht, de beroemde gouden jaren zestig kenden alleen zware chemicaliën en synthetische producten. En voeg hier gerust ontbossing aan toe en de ontdekking van pesticiden, hormoonontregelaars, kankerverwekkende stoffen, allergenen, ... "waar ongemak heerst, is geen zeep meer". De schuchtere terugkeer van de ambachtelijke zeep, eerst in minder ontwikkelde (lees: minder verstedelijkte en vervuilde) regio's, en de terugkeer van oude recepten voorspelt niets dan goeds, zonder additieven, conserveermiddelen, kleurstoffen of allerhande activatoren. Dappere mensen van goede wil zoals Mességué (die beschouwd wordt als één van de pioniers in Europa van de fytotherapie en jaren voorsprong had op een meer algemene tendens, de huidige terugkeer naar het gebruik van planten inzake welzijn en schoonheid) doen het natuurlijke product eindelijk herleven.
De zoektocht naar het gezond product bij uitstek waarvan het succes alle verwachtingen overtreft. Het begin van biologische en natuurlijke producten. Het is slechts het voorspel van het lange gevecht tussen Goliath, de goed geadviseerde en goed bemande industrieel die ons telkens weer in verleiding probeert te brengen met goedkope spullen, en de kleine David, de ambachtsman die moeizaam rondkomt door kleine hoeveelheden producten te vervaardigen "zoals vroeger". En de uitkomst staat nog zeker niet vast. Gezonde biologische producten met een korte productiekring die gegarandeerd goed voor de gezondheid beginnen geleidelijk aan autoriteit te winnen, en worden vandaag soms zelfs verplicht. Maar ook de wetgeving mengt zich in het gevecht, en vertraagt de voortgang van de ambachtslieden, door de minder volhardenden onder hen te ontmoedigen. Sommigen zien het als een sluwe streek of een gootschalige samenzwering van multinationals die niet graag de winst van de wereldhandel delen....
Het is moeilijk om een korte en eenvoudige tekst te schrijven, die ondersteund wordt door een groot aantal verwijzingen naar gecertificeerde geschriften..
Na al deze lijnen te hebben geschreven, realiseer ik me dat de taak enorm is als we relevant en exhaustief willen zijn. Dat is dan ook de uitdaging die ik mezelf stelde. Ik heb echter dat ik veel meer nodig heb dan een simpele aflevering. Tot lezens dus!
Bruno, ambachtelijke zeepmaker