Een leven zonder plastic?

5 eenvoudige stappen om ons plasticverbruik te beperken

Plastic: wondermiddel of ramp?

Plastic is een buitengewone uitvinding. Er is een veelvoud aan verschillende kunststoffen die verschillende functies vervullen in ons dagelijks leven. Bestendig, flexibel of stijf indien nodig, veelkleurig, water- en/of luchtdicht en vooral erg goedkoop, het is alomtegenwoordig in ons dagelijks leven. Dankzij het plastic is ons wooncomfort de laatste decennia sterk verbeterd.

Plastic is zo praktisch dat het overal wordt gebruikt, en het is bovendien zo overvloedig en goedkoop dat het niet langer wordt geproduceerd om opnieuw te worden gebruikt: vandaag is het een wegwerpbaar product voor eenmalig gebruik.

De belangrijkste kwaliteit van kunststof is haar sterke weerstand tegen agressieve werkzame stoffen en daarom haar zeer lange levensduur. Dit is tegelijkertijd haar grootste nadeel: plastic wordt niet afgebroken in de natuur. Naar schatting duurt het 400 jaar tot zelfs meer dan 1000 jaar voordat plastic in de natuur wordt afgebroken.

Plastic heeft duidelijk enorme voordelen, en daarom wordt het gebruikt in alle sectoren van de industrie en ons dagelijks leven. Maar de manier waarop het tot nu toe is gebruikt, heeft het tot een van de gevaarlijkste plagen gemaakt die het milieu tegenwoordig bedreigen.

Elk jaar wordt er ongeveer 300 miljoen ton plastic geproduceerd, waarvan meer dan 80% na gebruik in de natuur terechtkomt. Momenteel komt jaarlijks naar schatting 12 miljoen ton plastic in de oceanen terecht [gegevens verstrekt door Greenpeace en WWF]. De oceanen zijn in feite de bodem van de vuilnisbak: wat zich daar ophoopt, kan nergens anders heen. We hebben het nu over eilanden en continenten van plastic die drijven op de 5 oceanen van de planeet (de "gyres").

Plastic komt de voedselketen binnen via de micro-organismen die het consumeren. Vissen en zeezoogdieren consumeren deze micro-organismen of eten de plastic stukjes. Dit plastic, dat door opeenvolgende assimilaties in de voedselketen terecht is gekomen, eindigt uiteindelijk in het voedsel dat door de mens wordt geconsumeerd. Zijn giftigheid vervuilt iedereen die het consumeert: plastic vormt dus niet alleen een plaag voor het milieu, het is evenzeer een gevaar voor onze gezondheid.

Het is daarom van essentieel belang om onmiddellijk en op korte termijn ons plasticgebruik te beperken, en zo de komst van plastic in het milieu volledig te vermijden.

De regels die je hiervoor dient na te leven zijn zeer eenvoudig:

1. Ten eerste weiger ik plastic, vooral in verpakkingen

2. Ik denk na en kies voor duurzame alternatieven

3. Ik hergebruik plastic, wanneer ik het gebruik ervan niet kan vermijden

4. Ik recycleer, want dat is beter dan weggooien, al is het natuurlijk geen oplossing voor alles ...

5. Ik gooi biologisch afbreekbaar plastic bij het compost (bij voorkeur industrieel compost)

Recycling: de oplossing voor alles?

Om weg te gooien zonder te vervuilen, moeten we recycleren! Dat lijkt een goede oplossing, want technisch gezien zijn alle kunststoffen recycleerbaar.

In de praktijk moeten er echter recyclingkanalen bestaan en moet de inzameling worden georganiseerd. Dit is verre van overal het geval, laat staan voor alle kunststoffen. De zeer lage kosten van kunststofproductie in vergelijking met de relatief hoge kosten van recycling leiden ertoe dat weinig kunststoffen daadwerkelijk worden gerecycleerd - naar schatting wordt momenteel slechts 9% van de geproduceerde kunststof gerecycleerd. Bovendien kunnen de huidige processen geen vuile kunststoffen recycleren. Ten slotte verslechtert de recycling van de meeste kunststoffen hun kwaliteit, wat de toevoeging van nieuwe kunststoffen tijdens de recycleerprocedure vereist om voldoende kwaliteit te waarborgen (min. 30%).

Recycling moet worden aangemoedigd en gestimuleerd. Want alleen als de gerecycleerde hoeveelheden voldoende zijn, kan dit proces "winstgevend" worden. 100% recycling is echter niet mogelijk en dit neemt bovendien de behoefte aan nieuw plastic niet weg..

Recycling is noodzakelijke stap voorwaarts, maar het is allerminst een oplossing..

Biologische afbreekbaarheid: de oplossing?

Dat zou goed zijn! Maar ...

Biologisch afbreekbaar betekent dat wat op natuurlijke wijze wordt afgebroken onder invloed van natuurlijke externe agentia zoals micro-organismen, bacteriën en schimmels, zuurstof, de zon, enzovoort enzoverder. De effectieve biologische afbreekbaarheid van materialen kan worden gemeten volgens precieze normen. De huidige normen houden echter zelden rekening met de werkelijke temperatuur- en vochtigheidsomstandigheden in natuurlijke omgevingen, waardoor de kwalificatie "biologisch afbreekbaar" niet betrouwbaar genoeg is om te bepalen of een product op natuurlijke wijze in het milieu zal verdwijnen onder de actie van deze externe agenten.

Bovendien mogen we de tijdsdimensie niet verwaarlozen. Biologische afbreekbaarheid kan alleen worden gedefinieerd op een tijdschaal, anders zou bijna elk materiaal als "biologisch afbreekbaar" kunnen worden beschouwd. In het algemeen geven correct geëtiketteerde producten het verwachte niveau van afbraak na een bepaalde tijd aan (bijvoorbeeld: "90% van het product is na 6 maanden verdwenen"). Dit garandeert echter niet dat dit echt het geval zal zijn in een natuurlijke omgeving, omdat de feitelijke omstandigheden nooit volkomen gelijklopen met de omstandigheden van de tests. Bovendien wordt geen informatie verstrekt over de tijd die vereist is voor een totale verdwijning van het product.

Een bijzondere voorwaarde voor de biologische afbreekbaarheid is compost: een situatie van materiële afbraak in bijzondere omstandigheden van vochtigheid en temperatuur, gecombineerd met menselijk ingrijpen.

Tegenwoordig produceren we 'biologisch afbreekbare' kunststoffen. Deze moeten worden herleid tot industriële compost om vervolgens te worden teruggewonnen als afval. Sommige plastic zakken dragen het label "Compost - HOME", wat aangeeft dat ze kunnen worden afgebroken in een thuiscompost. Dit label bevestigt in het bijzonder dat in tests het product in een huishoudelijke compost in 6 maanden kan worden afgebroken zonder dat het residuen van zware metalen voortbrengt, of stoffen die schadelijk zijn voor planten.

Odoo • une photo avec une légende — Certificeringslogo dat aangeeft dat de plastic zak in een thuiscompost kan worden gegooid

De daadwerkelijke resultaten van deze biologische afbreekbaarheid zijn nog steeds zeer variabel en laten veel te wensen over: een recent onderzoek dat verricht werd door de Universiteit van Plymouth (VK, april 2019) heeft uitgewezen dat zogenaamd biologisch afbreekbare zakken nog intact waren nadat ze 3 jaar in het zeewater hadden gelegen of in de grond waren begraven...

Wat de composteerbare zakken, deze bleven aanwezig in de bodem, maar waren na afloop te fragiel om te worden hergebruikt, of verdwenen na 3 maanden in het zeewater. Er is echter geen informatie beschikbaar over de voortgebrachte afbraakproducten en hun potentieel aanhoudende toxiciteit.

Vertrouwen op de natuur om ons plastic afval af te breken is een illusie: daaromtrent is overal bewijs in overvloed.

De enige dringende oplossing die voor iedereen toegankelijk is, is om het gebruik van plastic wanneer mogelijk te weigeren. Dat begint met verpakkingen en wegwerpcontainers.

Er bestaan betaalbare milieuvriendelijke alternatieven voor plastic. Glas en roestvrij staal zijn duurzame, stevige en 100% recycleerbare materialen die geen schade aanrichten via gevestigde en kosteneffectieve processen.

Bamboe, katoen en was zijn andere alternatieven voor ander gebruik.

Wat de Bioplastics betreft, die zullen in een toekomstige blog worden besproken. Tot lezens!

Handige bronnen en referenties:

Biodegradable polymers: a solution to plastic waste or just an important step towards circular economy?

Tom Collin

MChem Polymer essay, University of Surrey, May 2019

Interactive “beat the plasics” presentation

The United Nations Environment Programme (UN Environment) website

https://www.unenvironment.org/interactive/beat-plastic-pollution/

Many authored publications on plastics in oceans from UN, BBC, National Geographic and others

World oceans day organization website

https://www.worldoceansday.org/plastic-pollution-resources-1